El Sanatları
El sanatları diye nitelenen, geçmişten günümüze aktarılmış ve bir işlevi olan kültürün maddi ürünleri, bizimle bu çağda yaşayan, başka zamandan taşınmış, yaşama gücü olan ürünlerdir. Bu ürünler, geçmişten günümüze üretimine ve kullanımına ilişkin bilgi kaynağı ile birlikte aktarılan günlük kullanım eşyalarından oluşan ve geleneksel mutfak araçlarından beşiğe, geleneksel giyim-kuşamdan dokuma ürünlerine, hayvan takımlarından bazı tarım araçlarına vb. geniş bir yelpazede yer alırlar. Günümüzde Türkiye'deki kullanımı ile el sanatı ürünlerin bir bölümü genellikle yerel özelliği doğal hammaddelerden el becerisi ve basit aletlerle, toplumda belli bir gereksinmeyi karşılamak amacıyla üretilirler. Bu tür el sanatı ürünün biçimlenişinde önceden yazılıp çizilen bir program ya da tasarım yoktur. Bununla birlikte önceden bilinen, bir bölümünde usta çırak, bir bölümünde aile içi eğitimle öğrenilen, biçimlenmiş formlar ve desenler vardır. Bu bilgiler, el sanatı ürünü yapanın belleğinde vardır. Bu nedenle, yöresel pek çok el sanatı ürün, kuşaklar boyu genel özelliklerini koruyarak tekrar tekrar üretilmişlerdir. Bu anlamdaki el sanatı ürünlerini tanımlayan koşullar, yani bu çağdan önce var olanlar, çağdaş değiller ama yaşamaya devam ediyorlar. Dolayısıyla el sanatı terimi, çağa taşınmış ama zamana ters düşen ürünleri niteliyor. Burada sözü edilen el sanatı ürünler, günlük yaşamda kullanılan, el emeği yoğun çalışmayla ve basit araçlarla üretilen, el işi ürünlerdir (Öztürk, 2005).
Günümüzde başta endüstrileşme olmak üzere teknolojide yaşanan gelişmeler el sanatlarına olan ilgiyi zayıflatmış ve süreç içinde el sanatları yok olma sınırına gelmiştir. Bir zamanlar hiçbir ticari kaygı taşımadan üretilen el sanatları alanında çalışmak isteyenlere önderlik yapabilecek sanatkârlara ve kaynaklara günümüzde ihtiyaç vardır. Birçok el sanatında bu yokluğun izleri açıkça görülmektedir. Kültür varlıklarımızın önemli bölümünü oluşturan el sanatı ürünlerimiz, bilimsel yöntemlerle korunmalı, yaşatılmalı, tanıtılmalı ve pazarlanmalıdır (MEB, 2012).
El Sanatları üretimini belirleyen ve gelişimini etkileyen en önemli etkenler şunlardır: Birbirinden farklı nitelikli hammaddelerinin bulunduğu farklı coğrafi koşullar, Hammaddeden yararlanma tekniği, bilgisi ve becerisi Toplumun başka toplumlarla kültürel etkileşimi Araç-gereç teknolojisinin gelişimi, el sanatlarını etkileyen etmenlerdendir (www.otso.org.tr).
Bunun dışında El Sanatlarını gelişim, oluşum ve tercihleri etkileyen unsurlarda vardır: İklim, akarsu ve deniz varlığı, bitki örtüsü, tarım ve hayvancılık, sosyal kültürel yapı ve gelenekler el sanatlarını etkiler gelişimine ve oluşumuna yön verir.
El Sanatları bir toplumu ayakta tutan en önemli kültürel miras olarak kabul edilmesinin dışında:
Kişilerin ruh yapısını yansıtır.
Kişilerin tutku ve beğenilerini ortaya çıkarır.
Aile ekonomisine katkı sağlar.
Geleneklere bağlı özellikler taşıyarak gelecek kuşaklar arasında kültür köprüsü görevi üstlenir ve toplumun öz değerlerini içeriğinde korur (OTSO, 2018).
El sanatlarını belirleyen, oluşum ve gelişimini etkileyen etmenler; Ordu ilindeki el sanatlarına da yön veren temel unsurlar olarak göze çarpmaktadır. İlin; iklimi, coğrafi yapısı, bitki örtüsü tarım ve hayvancılık uğraşları, akarsu ve deniz varlığı veya gelenek görenekleri el sanatlarına yansımıştır. Örnek olarak Fındık tarımı el sanatlarını öylesine etkilemiştir ki; sürgünü sepet olmuş bazen, bazen fındık dalları en estetik bir dile bürünmüş bir başka el sanatında bazen biçimi tasvir edilmiş bir oyada, kilimde veya bir süslemenin temel öğesi olarak kullanılmıştır. Bunun gibi Ordu ilinde el sanatlarını belirleyen ve etkileyen temel unsurların izlerini görmek mümkündür. Kültür Bakanlığının El Sanatları araştırmasında Ordu ili ağaç işçiliği ve baston yapımıyla ön plana çıktığı belirtilmektedir. Ağaç işçiliğindeki öncülüğü İlin sahip olduğu zengin orman örtüsü ve yaşayış biçimiyle örtüşmektedir. İlde çeşitli kollarda süregelen el sanatlarında kullanılan hammaddelerin tamamı el sanatlarıyla uğraşan ustalar tarafından yine yaşamayış oldukları çevreden temin etmektedirler. El sanatlarının çeşitliliği Ordu ilinin iklim yapısı, bitki örtüsü, deniz ve akarsu varlığının yanında insanların kişilikleri günlük yaşantı ve iş uğraşlarıyla yakından ilişkili olduğu gözlenmektedir. Ordu ilinin yerel halk sanatların, el sanatları ve zanaatkârları ilin coğrafi yapısının önemli bir etken olduğunu da belirtmek gerekir. Deniz seviyesi iki bin metre civarındaki rakımları farklı coğrafik koşullar zengin bir topoğrafik yapı görünür ve el sanatlarını çeşitlerini yapım ve kullanılan araç gereç ve tekniklere yansıması belirgin olarak gözlemlenebilir.
Ağaç İşleri
Zengin bitki örtüsüne sahip olan bölgede ağaç işlerinde kızılağaç, şimşir, ıhlamur, kestane, ceviz, fındık, gürgen, erik, elma gibi ağaçlar kullanılır. Bu ağaçlardan çekme sofra, iskemle, kaşık, tekne, kovan, yayık, kadı, gerdel, kepçe, ezmelik, beşik, sandık, bavul, namaz tahtası gibi çeşitli alet ve eşya. Gerdel, kestane tahtasından, yayık çam tahtasından yapılır. Mutfakta kullanılacak ve dayanıklı olması istenen aletlerin yapımı için şimşir ağacı tercih edilir. Ceviz ağacından yapılan konsollar eski evlerde mutlaka bulunan ve bugün antika eşya değerinde olan mobilyalardandır. Yükseklikleri 1-1,5 metre kadar olan konsolların en üstte iki, alt sıralarında tek gözlü çekmeceleri olurdu. Üstte bulunan küçük çekmecelerde takı ve süs eşyaları saklanırdı. Her genç kızın çeyizi için mutlaka sandığı olurdu. Bu sandıkların yapımında da yine ceviz ağacı tercih edilirdi.
Baston Yapımı
Ordu ilinde baston yapımıyla ilgilenen çok sayıda zanaatkâr vardır. Birçok el sanatkârı ustası, baston yapımında ulusal ölçütlerde yarışacak düzeydedir. Bu sanatkârların en bilineni Tevfik Akçay, Kahraman Ceylan ve Salih Elibol ustalarımızdır (OTSO, www.otso.org.tr).
Beşikçilik
Günümüzde turistik eşya olarak üretilen beşikler boya kullanımıyla dikkat çeker. Bebek uyutmak için yapılan beşiklerin yanın da daha küçük ebatlarda yapılan beşiklerin oyuncak olarak da kullanıldığı görülür. Beşiklerin yapımında dayanıklı olmaları için kestane ve ceviz ağaçları tercih edilir. Beşikler ahşaptan boncuk kesilerek süslenir. Canlı renklerle boyanan ünitelerin birbirine çakılmasıyla oluşturulan beşiklerin gürgen ve kestane ağacı kullanılarak yapılan halkalarla salladıkça ses çıkaran çeşitleri ünlüdür. Bu sanatı halen Gürgentepe İlçesi Akören köyünde Hamdi Soylu icra etmektedir.
Hediyelik Eşya
Hediyelik eşyalara Ordu motifleriyle süsleyerek hediyelik eşyalara yöresel bir kimlik ekleyerek Ordu ilinde tanıtımına katkısı olan ve el sanatlarıyla uğraş veren İnci Gürsoy ve Cihan Ataş bu alanda güzel çalışmalar yapmaktadır. Ayrıca hediyelik eşyalar ve birçok objenin minyatürünü büyük bir titizlikle ortaya çıkaran Ekrem Şahin’den ayrıca söz etmek gerekir.
Boynuzdan Tarak Yapımı
Ordu’da boynuzdan tarak yapma işi Aybastı ilçesi Toygar köyünde icra edilmektedir. Temel İbiş usta bu sanatı halen devam ettirmekte olup, koç boynuzundan, manda boynuzundan el işçiliği ile imal ettiği tarakları Türkiye’nin pek çok yerine göndermektedir.
Maket Gemi
İl merkezi Taşbaşı mahallesinde kendi evinin bir bölümünü atölyeye dönüştüren ve çalışmalarını sürdüren Doğan Akdeniz Ordu ili dışında daha fazla tanınmaktadır. Kuş kafesleri onun ellerinde yeniden biçimlenir. Ama esas yapmış olduğu gemi maketlerinden söz etmek gerekir. Dünyaca tanınmış gemileri onca hesapla orantılı olarak küçülterek aylarca uğraş sonunda onun titiz ve sabırlı ellerinde muhteşem maketlere dönüşür. Her biri birbirinden değerli; gemiler, kalyonlar, çektirme tipi deniz araçlarını bazen evler onun maketlerine konu olmuş sonra birer nadide eser olarak ortaya çıkmıştır. Daha çok il dışında alıcıları onun eserlerine gerçekten yakından takip etmekte ilin el sanatlarının tanıtımına çok büyük katkı yapmaktadır.
Ağaç Yakma
Ordu’da İhsan Gürdal neredeyse bütün hayatını El Sanatlarının yaşatılması ve gelişimine ayırmıştır. Ahşap yakma tekniği ile yaptığı birçok tablosu birbirinden en nadide eserler onun maharetli ellerinden çıkmıştır. Çalışmalarında bazen yöresel figürler; fındık, horon, balık yeniden binlerce küçük nokta yakma tekniğiyle ahşap yüzeylerde ölümsüzleşir. Birçok çalışmasında dekoratif özellikler taşıması karşın bazı çalışmasında ise evrensel konular işlemektedir. Çalışmaları kendisi kadar ordu ilini de tanıtmıştır. Çalışmalarını İl merkezinde kendi atölyesinde sürdüren İhsan Gürdal, son dönem çalışmalarında ağaç kesme ve yakma(dağlama) tekniğini birleştirerek özgün çalışmalar ortaya koymaktadır. Ordu ilinin turistik olarak tanıtımına yönelik çalışmaları beğeni toplamaktadır.
Semercilik
At, eşek, katır gibi hayvanların üzerine yerleştirilen, yük ya da kişi taşımaya yarayan ağaçtan yapılmış araçlara semer denir. Bu bölgede sadece Ünye’nin Göbü köyünde semer imalatı yapılmaktadır. Gürgen ağacı dayanıklı ve kalın olduğu için semer malzemesi olarak seçilmektedir. Semerin dayanıklılığı da kullanıma göre değişmektedir (Kaya, 2011).
Çalgı Yapımı
Saz: Saz yüzyıllardır kültürümüzün simgesidir. Ordu ilinde saz yapımı en önemli el sanatları arasındadır. En güzel sesi vermek için usta eller gereklidir. Ordu’da saz yapımında birçok ünlü sanatkâr yetişmiştir. Bazıları uğraşlarını il dışında sürdürür bazıları ise kendi ilçesinde köyünde büyük bir tutkuyla sürdürür çalışmalarını. Perşembeli saz yapım ustaları Lütfü Alkan ve Kazım Ceylan birbirinden güzel bezenmiş sazlarını yıllardır yapmaya devam etmektedirler.
Klarnet: Bu sanatın en ön planda olanları şu an, klarnetleri en güzel notaları müzik severlere sunan ve en büyük klarnet ustalarının mutlaka tercih ettiği rahmetli Ahmet Özdemir ustanın geleneğini sürdüren oğlu Abdullah Özdemir ve torunları Eren Özdemir ve Efe Özdemirdir. Ünlü sanatçıların Klarnetleri onların; abanoz, bafon ve zeytin ağacına biçim veren, nefes veren usta ellerinden çıkmaktadır. Çalışmalarını kendi atölyelerinin bulunduğu Merkez Bayadı köyünde sürdürmektedirler. Yapmış oldukları birbirinden değerli klarnetler en ünlü müzisyenlerin tercih ve taltifleriyle ustalığını bütün müzik camiasında ispatlamıştır (OTSO, www.otso.org.tr).
Kemençe: Kemençe yapımında erik, dut, ardıç gibi sert ağaçlar tercih edilmektedir. Sert ağaçlardan yapılan kemençe hem iyi ses verir hem de dayanıklı olur. Kemençe yapımında “tekne” denen ana gövdenin yapımıyla başlanır. Dört köşe olarak kesilen parçanın üzerine kemençenin ana hatları çizildikten sonra gövdenin iç kısmı oyularak boşaltılır. Daha sonra “boğaz” adı verilen kemençenin üst kısmı şekillendirilir. Tellerin bağlanacağı kort kulakları, kemençenin boğaz kısmına takılır. Tekne kısmının üzeri ladin ağacından yapılan kapakla kapatılır. Kemençenin ön yüzünde, kapağın üzerinden tellerin geçtiği kısma kravat adı verilir.
Gövdenin alt uç kısmına kurbağacık adı verilen parça telle tutturulmaktadır. Daha sonra kapağa birbirine paralel iki ince delik açılmaktadır. Bu deliklerden birinin alt kısmına küçük bir ağaç parçası yerleştirilmekte ve bu can direği olarak adlandırılmaktadır. Bu takılmadan kemençenin ses çıkarması mümkün değildir. Teller takılmadan önce cila ve vernik işlemleri yapılır. Telleri taşıması için gövdeye, “eşek” adı verilen ters “u” biçiminde bir parça eklenir. Telleri takılan kemençe akordu yapılarak kullanıma hazır hale getirilir. Kemençe, uzun ince bir çubuğa takılan atkuyruğu veya misina teli ile yapılan yay ile çalınır. Kemençenin fiyatını çıkardığı ses belirler. Bu nedenle daha iyi ses çıkarması için yay tellerine reçine sürülür.
Metal İşçiliği
Bakırcılık
Bakır, kolay işlenen bir metal olduğu için eski çağlardan beri alet yapımında kullanılmıştır. Ordu ve çevre illerde bakır madenciliğinin tarihi çok eskidir. Madenciliğe bağlı olarak bölgede bakır işçiliğinin tarihi çok eskidir. Osmanlı döneminde, bölgede 19. yüzyıla kadar işletilmeye devam eden bakır madenlerinden elde edilen hammadde, Ordu ve çevresindeki bakır işçilerinin elinde çeşitli ev eşyalarına dönüşürdü. Ordu’da ve Ünye’de bakır işlemeciliği 19. yüzyılın sonlarına kadar yerli Rumların tekelindeydi. Bakırcılık sanatını Rumlardan ilk öğrenenler Ordulu ve Ünyeli ustalardır. Yörede, bakır eşya üretiminde kullanılacak malzeme Zonguldak, Trabzon, Samsun gibi çevre illerden de temin ediliyordu. Örs, tokmak, çekiç, makas, körük, eğe, kaynak makinesi gibi araçlarla, daha çok dövme tekniği kullanılarak bakır şekillendiriliyordu. Ordu bakırcılığında da diğer illerde olduğu gibi genellikle dövme tekniği uygulanır. Rize bakır dövmeciliği daha fazla işçilik isteyen ince çekiç dövmeciliğine dayanır. Bakır işleme, ham bakırın, yapılacak eser ölçüsünde makasla kesilmesiyle başlanmaktadır. Kesilen parça yapılacak ürüne göre, tokmakla dövülerek şekillendirilir. Kabaca şeklini alan parça, körükle ısıtılarak yumuşatılır. Üzerine tuz, şap yağı, nişadır ve suyla yapılan karışım sürülür. Bunun ardından çekiçle dövme işlemine geçilir. Yapılan eşyaya sap eklenecekse lehim yerlerine teneşir ve kaynak tozuyla yapılan karışım sürülür ve kaynak makinesiyle lehim yapılır. Son olarak yüzeydeki pürüzler eğeyle alınıp zımpara ile parlatılır. Ordu’da yapılan güğüm, kazan ve ibrik gibi eşyaların alt bağlantı yerleri geçme-dövme şeklinde daha dayanıklı yapılır. Bakırcılıkta üretilen başlıca ürünler: Güğüm, istemi (büyük güğüm), ibrik, maşrapa, el leğeni, bakraç, sağacak, süzgeç, çamaşır leğeni, hamur teknesi, lahmi kazanı (ineklere yiyecek pişirilen büyük kazan), tava, tencere, pekmez tavası, sahan, lenger (yayvan büyük sahan), tas, sini, tepsi, çaydanlık ve cezvedir. Bu sanat dalında Ordu’da Harut Artunyum usta oldukça meşhur bir isimdir.
Kalaycılık
Kalaycılık, oksitlenmiş bakırın kalay malzemesiyle kaplanmasıdır. İlde kalaycılığın da bakırcılık işini yapanlar tarafından sürdürüldüğü görülmüştür. Bakırcılık sanatının azalmasıyla kalaycılığın da kaybolan meslekler arasında olduğunu söyleyebiliriz.
Dokumacılık
İlde el sanatları arasında dokumacılık önemli bir yere sahiptir. Birçok ilçede dokumacılıkla ilgili birçok ürünler ortaya konulmaktadır. El Dokuma sınıfına giren; kilim, heybe, kol çantası, çorap, dastar gibi ürünler birçok ailenin geçim kaynağını oluşturur. Ancak burada özellikle Gölköy Kozören dokumaları kültürel açıdan ön plana çıkmaktadır. Türk Kültüründe önemli bir yere sahip olan kilim dokumacılığı Kozören’de motif motif hayat bulur maharetli ellerde. Yine Gölköy ilçesinin Kozören köyünde el örgü ve dokumalarıyla isim duyurmuş bir ustamızda Gürcü Karakoç’tur. Yine aynı köyde dokumalarıyla isim yapmıştır Muzaffer Karakoç. Gölköy ilçesinde el sanatlarının yaşatılması ve geliştirilmesi için bir dernek oluşumu gerçekleştirilmiş ve çalışmalar daha bilinçli yapılması hayata geçirilmiştir. Bu birbirinden güzel motiflerle bezeli dokumalar Kültür Bakanlığı Döner Sermaye İşletmeleri aracılığıyla yurt içi ve yurt dışı piyasalara sunulmaktadır.
Taş İşçiliği
Orta Karadeniz’de görülen kesme taştan yapılan geleneksel evler tuğla ve betonarme malzemelerin yaygınlaşmasından sonra seyrekleşmeye ve giderek kaybolmaya başladı. Göz dolma ev ve serender yapımı tamamen durmuştur. Bakanlıkların veya kişisel meraklar ile restore edilen evler pek nadir görülmektedir. Restore edilmeyen evler yıkılmakta yerine geleneksel mimarinin ürünü olmayan betonarme yapılar inşa edilmektedir. Bunlara bağlı olarak da kesme taş ustalarına Ordu yöresinde artık rastlayamıyoruz. Su değirmenleri eskisi gibi rağbet görmediği için, taş köprüler de yerlerini modern yapılara bıraktıkları için taş işçiliğinin gerektiren iş alanı kalmamıştır.
Semercilik
At, eşek, katır gibi hayvanların üzerine yerleştirilen, yük ya da kişi taşımaya yarayan ağaçtan yapılmış araçlara semer denir. Bu bölgede sadece Ünye’nin Göbü köyünde semer imalatı yapılmaktadır. Gürgen ağacı dayanıklı ve kalın olduğu için semer malzemesi olarak seçilmektedir. Semerin dayanıklılığı da kullanıma göre değişmektedir (Kaya, 2011).
Süpürgecilik
Sepet Örme
Bitkisel örücülüğün hemen bütün Doğu Karadeniz’de olduğu gibi Ordu’da da el sanatlarında önemli bir yeri vardır. Köy yerleşimlerinin hemen tümü dik yamaçlar ve engebeli araziler üzerinde kurulu olan Ordu’da Otomobillerin yüksek köylere ulaşmasına imkân veren yolların yapımına kadar yörede yaşayan insanlar için fındık veya kestane çubuklarından örülerek yapılan sepetler gündelik hayatın vazgeçilmez bir parçasıydı. Bugün yöreye ait eski fotoğraflara baktığımızda örgü sepetleri, doğu Karadeniz kadınını temsil eden bir sembol olarak da görebiliriz. Sepet örücülüğü günümüzde hobi olarak da insanların ilgisini çeken bir meşgaledir; Halk Eğitim Merkezlerindeki kurslarda, sepet örücülüğü kursları açılmakta ve bu kurslarda örgü sepetlerin yanı sıra bitkisel örgü usulüyle çeşitli eşyalar yapılmaktadır.
Süpürgecilik
Süpürge yapımı, dere kenarlarında yetişen süpürge otunun getirilmesiyle başlar. Bu otlar ilk önce kurutulur, demet haline getirilir ve bunlara süpürge şekli verilir. Sap kısımları sıkıştırılıp bağlanır. Daha sonra çuvaldızla dikilerek süpürge son halini alır. Süpürgelerin kalitesinin değişmesi dikim şekline bağlıdır. Özellikle Ünye’de yapılan süpürgeler sipariş usulü üretilmektedir. Artık eski öneminin kalmadığı da görülmektedir (Kaya, 2011).
Deri İşçiliği
Ayakkabıcılık
Ordu’da ayakkabıcılık özellikle Ünye’de icra edilmiş bir sanattır. Ünye’de ayakkabıcılık mesleği eski canlılığını sürdürememektedir. Hazır ayakkabı satışı arttığı için günümüzde ayakkabıcılığa rağbet azalmıştır. Varlığını çok az sürdüren ayakkabıcılık piyasada sipariş usulü kendine yer bulmaktadır. Birkaç tane kalan ayakkabıcıya ayakkabı yapımının nasıl olduğunu sorduğumuzda şu açıklamalar yapılmıştır:” Ayakkabı yapmak için ayakların modelleri çıkarılır, sonra bunların tahta kalıpları yapılır. Çeşitli deriden ya da kumaştan ayakkabının astarı ve sayası kesilir. Bunlar dikilir. İç ve dış taban parçaları hazırlanır. Tabanların cinsi kösele, kauçuk olabilir. Saya kalıbın üzerine gerilir, iç tabana dikilir. Taban saya ile birleştirilir. Yapıştırma ya da dikmeyle bir araya getirilir.”
Tablo: Ordu’da Belli Başlı El Sanatları ve Yaşayan Temsilcileri
| Sanatkârın Adı Soyadı | Uğraştığı el sanatı | Yaşadığı yer |
| Uğur Kurtuluş | Ağaç oyma işleri | Ordu merkez |
| Doğan Akdeniz | Maket gemi- kuş kafesi | Ordu merkez |
| Mustafa Sabri Gözükan | Sepet örme ağaç işleri | Ordu merkez |
| Mustafa Çabuk | Kemençe yapım ustası | Öceli Köyü |
| Mehmet Hartamacı | Hediyelik eşya | Ordu Merkez |
| Lütfü Alkan | Saz yapımı | Perşembe |
| Kazım Ceylan | Saz yapımı | Perşembe |
| Kamil Doğan | Üflemeli müzik aletleri | Aybastı |
| Kahraman Ceylan | Baston ustası | Gülyalı |
| İhsan Gürdal | Ağaç yakma ve dağlama | Ordu merkez |
| Harut Artunyun | Bakırcılık | Ordu merkez |
| Gürcü Karakoç | Dokumacılık- el örgü | Kozören Köyü-Gölköy |
| Muzaffer Karakoç | Dokumacılık- el örgü | Kozören Köyü-Gölköy |
| Ekrem Şahin | Ağaç işleri minyatür hediyelik eşya | Ordu merkez |
| Ekrem Akdeniz | Maket ve Tahnit ustası | Ordu merkez |
| Celal Kaya | Taş yontu | Perşembe |
| Eren Özdemir ve Efe Özdemir | Klarnet yapım ustası | Merkez Bayadı köyü |
| Abdullah Ay | Kemençe yapım ustası | Perşembe |
| Temel İbiş | Manda Boynuzundan Tarak | Aybastı Toygar Köyü |
| İnci Gürsoy | Hediyelik eşya | Ordu merkez |
| Cihan Ataş | Hediyelik eşya | Ordu merkez |
| Tevfik Akçay | Baston yapımı | Ulubey |
| Erdoğan Tathan | Taş işçiliği | Merkez |
| Mustafa Yıldız | Sepet örme ustası | Perşembe |
| Mustafa Soylu | Beşik Ustası | Akören- Gürgentepe |
| Hamdi Soylu | Beşik Ustası | Akören- Gürgentepe |