Halk Tiyatrosu
Seyirlik oyunlar daha ziyade kış gecelerinde, düğün ve bayram gibi kalabalık toplantılara vesile olan günlerde oynanan oyunlardır.
Halk tiyatrosunun Türk toplumundaki ilk örnekleri kahvehanelerde gösteri yapan meddahlardır. Tuluat ve Karagöz oyunları yüzyıllar öncesine uzanan tarihleriyle geleneksel seyirlik oyunlarımızdır. Karagöz oyunları, özellikle Ramazan aylarında ilgiyle takip edilen oyunlardandı. Geçtiğimiz yüzyılın başlarında Samsun şehir merkezinde Ramazan ayında kahvehanelerde Karagöz oynatılıyordu (Sarısakal, 2007: 14-20).
Türkiye’nin iç ve doğu bölgelerinde oynanan Arap ve Deveci oyunları Samsun ilinde de oynanmış seyirlik oyunlardandır. Ölü taklidi yapan bir oyuncunun bir süre ölü gibi yerde yatması ve daha sonra dirilmesiyle sona eren oyunlar yakın geçmişte düğünlerde, mesire yerlerinde ve kalabalık kır toplantılarında köylüler tarafından oynanmıştır.
Arap Oyunu: Kız düğünlerinde açık alanda vakit geçiren davetlileri eğlendirmek üzere oynanan bir oyundur. Arap kılığına girecek olan kişinin elleri ve yüzü siyaha boyanır. Üzerine yine siyah renk bir post giyinir. Eline de tüfek alır.
Yaşlı adam rolündeki kişinin yüzü ak sakallıdır. Un sürülmek suretiyle yüzü ve sakalı aklaştırılır. Bunun sırtına da bir post giydirilir. İki oyuncu, üzerlerine giydirilen örtülerle at suretine bürünürler. Oyunun kurgusuna göre kız at sırtında yaylaya gitmektedir. Atın eyerini tutan Arap, kıza sarkıntılık eder. İhtiyar müdahale eder ve kız için bu ikisi kavgaya tutuşur. Kız her ikisine de cilve yapar. Bunun üzerine Arap ihtiyar adamı öldürür. Kız, yaşlı adamın başucunda ağıt yakar. Seyirciler de üzülünce, düğün sahibi yaşlı adamın ağzına para koyar. Parayı alan adam dirilir. Oyun bu şekilde sona erer.
Berber Oyunu: Çeşitli meslek gruplarının faaliyetlerini, uğraşlarını abartı ve alaya alarak yapılan temsillerden biridir. Berber oyununda berber rolüne bürünen kişi ustura yerine balta, traş fırçası yerine de süpürge, su yerine de killi su kullanarak seyredenleri eğlendirmeye çalışır. Çeşitli şakalar yapıldıktan sonra müşteri rolündeki kişi oturduğu sandalyeye bağlanır ve oyun sona erer.
Cenaze Kaldırma: Havza’nın Karga köyünde oynanan oyunlardan biridir (Özdemir, 2008: 191). Halkın eğlenerek seyrettiği, köylüler arasında sevilerek oynanan oyunlardan biridir. Köyden birinin ölmesi üzerine cenaze namazı kılmak için birkaç kişi toplanır. Musalla taşı niyetine kullanılan masa üzerine cenaze yatırılır ve birisi sela okumaya başlar. Aslında öldü olarak bilinen şahıs ölmemiş sadece baygınlık geçirmiştir. Akrabaları onu ölü sanıp defnetmek için hazırlıklara başlamışlardır. Selası okunan cenazenin namazını kılmak için halk musalla taşının etrafında toplanır. İmamlık yapan şahıs cenaze hakkında güzel sözler söyler ve musalla taşından bu sözlere karşılık sesler gelir. İmam ilk başta önemsemez. Sesler devam ettikçe halk da tedirgin olur ve cenazeye doğru yaklaşırlar. Onlar yaklaşınca musallada yatan şahıs birden kalkar ve cemaat kaçışmaya başlar. Oyun bu şekilde sona erer.
Deveci Oyunu: Oyunda bir merkep bir de deve vardır. Bir veya iki kişi deve ve merkep kılığına girer. Eli ve yüzü siyaha boyanmış Arap rolünde bir kişi merkebi çekmektedir. Merkebin sırtında (veya yanında) gelin vardır. Deveci rolündeki kişinin üzerinde keçi postu ve elinde de bir değnek bulunur. Gelin, davul ve zurna eşliğinde oynarken Arap rolündeki kişi geline sarkıntılık eder. Deveci müdahale eder, Arabı kovalar. Arap, gelini kaçırır. Silah atılır, Arap yere düşüp hareketsiz kalır. Gelin, Arabın başında ağıtlar yakmaya başlar. Seyircilerin verdiği yiyecek ve içeceklerle Arap kendine gelir. Oyun bu şekilde sona erer.
Helvacı Oyunu: Helcavı oyunu mübadillerin yaşadığı bölgelerde oynanan oyunlardan biridir. Oynanacak alanın ortasına çömlek veya başka malzemeden yapılmış genişçe bir kap konur. Kabın içine çamur doldurulur. Usta rolündeki kişi kaptaki çamuru karıştırmak için uzunca bir değenek kullanır. Çırak olarak yanında bulunan kişinin elinde bir süpürge bulunur. Çırak, elindeki süpürge ile helvanın pişirildiği ateşi harlar. Usta rolündeki değneği ile ara sıra helvayı karıştırır. Helva olmuş mu diye kontrol etmek üzere arada bir helvanın tadına bakar. Oyundaki konu helvanın pişirilmesidir. Oyuncular yaptıkları hareketleri çalınan müziklerin ezgisine uydururlar.
Kervan Oyunu: Oyunda üzerine kürk giyinmiş biri kişi yüzüne un veya boya sürer. Seyircilierin önüne geçip kervanda bulunan çeşitli hayvanların taklitlerini yapar. Vezirköprü ilçesinde düğün gecesi “elekcog” (elekçi) denilen bir oyun oynanır. Oyunda kadı, elekcog, kâhya, ayı, deve yunan gâvuru, tuvalet gibi belirli tipleri vardır. Oyunda hayvanları ve mekânları insanlar canlandırır. Kadınlar ise kadın kılığına girmiş erkekler tarafından canlandırılır. Hayvan taklitleri, genç kızlara sarkıntılık edilmesi, sarkıntılık edilenin dövülmesi-vurulması motiflerinin yer aldığı (Elekcog gibi) geçmiş yıllarda oynanmış çeşitli oyunlar vardır.