Alaçam Mübadele Müzesi, etnografik eserlerden oluşan tematik bir müzedir. Müzedeki eserler, 24 Temmuz 1923 yılında Lozan Anlaşması’na konulan ek protokolle zorunlu göçe tabi tutulan mübadillerin yanlarında getirdikleri günlük kullanım eşyaları, belgeler ve fotoğraflardan oluşmaktadır. Giriş katında, idari bölümler ve depo yer almaktadır. İkinci katta, eserler sergilenmektedir.

Müze binası 19. yüzyılın son çeyreğinde İptidai Mektebi olarak yapılmış, daha sonraki dönemlerde farklı işlevlerde yine kamu binası olarak hizmet vermiştir. Günümüzde müze olarak hizmet veren yapı, zemin kat üzeri bir normal kattan oluşmaktadır. Kırma çatılı ve Marsilya kiremit örtülüdür. Yapı, 2010 yılında Samsun İl Özel İdaresi tarafından restore edilmiştir. Alaçam Mübadele ve Türk Kültürü Araştırmaları Derneği’nin de katkılarıyla 16 Nisan 2012 tarihinde ziyarete açılmıştır.