Halk Botaniği
Rize ve çevresi ülkemizin bitki çeşitliliği bakımından en zengin bölgesidir. Sadece Kaçkar Dağları Milli Parkı içerisinde 850’den fazla bitki türü ve bunlar içerisinde 116 endemik tür bulunmaktadır (Kurtoğlu, 2002: 255). Zengin bitki örtüsü ve çeşitliliğine bağlı olarak gündelik hayatta bitki kullanımı da yörede yaygın ve çeşitlidir. Yöre mimarisinde başlıca yapı malzemesi ahşaptır. Bölgede, yapı inşasında kullanılmaya elverişli çeşitli ağaç türleri bulunmaktadır. Çiçekli bitkiler evlerin yakınındaki bahçelerde süs olarak kullanılmakta, bahar ve yaz ayları boyunca, evlerin avlularını renklendirmektedir. Çiçek türlerindeki çeşitlilik Rize’de arıcılıkta da kendini gösterir. Anzer vadisinde yöreye has çiçeklerden elde edilen Anzer Balı dünyaca ünlüdür. Rize’de yetişen kenevir bitkisi, milattan önceki dönemlerden beri Rize Bezi de denen feretikonun hammaddesi olmuştur. Ekonomisi çay tarımına bağlı olan Rize’de çay dışındaki çiçekli bitkiler ağırlıkla yiyecek, içecek ve ilaç yapımında kullanılmaktadır.
Yapay boyalar çıkmadan önce renk elde edebilmek için çeşitli bitki türlerinden yararlanılıyordu. Bunların başlıcaları şunlardır: Safran, kızılağaç kabuğu, sütleğen, asma yaprağı, ayva kökü, soğan kabuğu, ceviz yaprağı ve kökboya bitkisi (Rubia tinctorum). Kök boyalar, geçmiş yıllarda yün, pamuk, deri ve ahşap boyamacılığında kullanılıyordu.
İlaç Yapımında Kullanılan Bitkiler
Adaçayı, Adi ardıç, Ahududu, Alıç, Aslanpençesi, Atkuyruğu, Ayı üzümü, Barut ağacı, Binbir delik otu (sarı kantaron), Bohça otu, Boru çiçeği, Ceviz, Civanperçemi, Çay, Çuha çiçeği, Çuha çiçeği, Damar otu, Defne, Deve kulağı, Devetabanı, Domuz elması, Dut, Düğün çiçeği, Ebegümeci, Fındık, Geven, Gül, Güveyfeneri, Güzelavrat otu, Ihlamur, Isırgan otu, İncir, Kamaniça, Karaağaç, Karahindiba, Karayemiş (Taflan), Kardelen, Kayın, Kedi otu, Kekik, Kestane, Kırlangıç otu, Kibrit otu, Komar çiçeği, Kuzukulağı, Ladin, Madımak, Melek otu, Nane, Oğulotu, Ormangülü, Ökseotu, Papatya, Pelin otu, Pisi kulağı, Saçak otu, Safran, Sarı çiçekli zambak, Sığırkuyruğu, Sumak, Süpürgeçalısı, Şekerci boyası, Şerbetçi otu, Şimşir, Trabzon hurması, Vargit otu, Yabani mürver, Yabani nane, Yalancı akasya, Yalancı iğde, Yapışkan otu ve Yüksük otu.
Yöre Ağızlarında Bitkilerle İlgili Adlandırmalar
Yöreden derlenmiş elma isimleri: alyanak, beyaz elma, çizgili elma, demir elma, etli elma, pembe elma, yaz elması.
Yörede yetişen armut çeşitleri: Arancap, bal armudu, ceğerli armut (tavuk buti da denir), çerez armudu, dalkıran, eğrisap armudu, kabak armudu, kalınsap, karınca armudu, karpuz armudu, kış armudu, kukulapi armudu, laz armudu, Rus armudu, salaha armudu, su armudu, şeker armudu.
Arapiko: Arap kabağı. (siyah kabak)
Atiçi: (Afiçi) Henüz çiçek açan salatalık.
Balli lobiya: Soya fasulyesi.
Bozcer: Balta girmemiş ormanlık alan.
Çakudi: Salkım, üzüm salkımı.
Çeli: Kurumuş mısır sapları, Kesilen mısır otunun geride kalan kısmı, lahana yaprağının sapı.
Cerbuçuk: Mısır bitkisinin hasat zamanı yaklaştığında uç kısmında açan çiçekli kısım.
Çifin: Defnegillerden bodur bir türün adıdır.
Çimçir: Şimşir.
Çofo: Çim.
Fambur: Ihlamur.
Favli: Siyah üzümün bir çeşidine bu ad verilir.
Fitina: Mısır bitkisinin boyu bir karış olan fidelerine denir. Bunlara hopi de denir.
Fitra / fitruka: Mısır fidanı.
Hamduspara / Handospara: Böğürtlen.
Hupiya: Mısır koçanının yaprakları.
Kaful: Bitki öbeği.
Kakata: Çay tohumu.
Kastaniça / Kaskanika: Bal kabağı.
Kofi: Karalahana bitkisinin gövdesi.
Komar: Defnegillerden iri çiçekli bir bitki, orman gülü.
Koti: Lahananın sap veya gövde kısmı.
Kumuş / Kumuşi: Kestanenin dikenli kabuğu.
Kunci: Kendir (kenevir) bitkisinin gövdesi.
Kuvel: Kendir çiçeği.
Lağus: Mısır bitkisi.
Lami: Fasulyenin meyvesi, taneli kısmı.
Liğiçi / Lihçi: Yabani sarmaşık.
Likapa: Yaban mersini.
Maçital: Yayla eğreltisi.
Masti dikeni: Deve dikenine denir.
Meşe: Orman.
Momolika: Zimilaçi denen sarmaşık dikeninin meyvesi.
Porçoma / Porçuma: Yapışkan adaçayı bitkisi.
Seftila: Yaban pancarı, pazı
Şinatiça: Irmak kenarlarında büyüyen, san çiçekli bir tür bitki.
Şokali: Mısır rokasını saran yapraklar.
Tilfara: Siyah üzümün, tadı ekşi olan küçük taneli bir çeşidine denir.