Halk Oyunları
Giresun’da horon havaları, sallama, kol havası, karşılama ve metelik yaygın şekilde oynanan oyunlardır. Giresun yöresiyle özdeşleşmiş oyun türü karşılamadır. Karşılıklı olarak oynandığı için karşılama adıyla anılır.
Doğal çevre özelliklerinin etkisiyle kıyı kuşağında, dağlık kuşakta ve daha iç kesimlerde oyun havaları değişkenlik gösterir. İlin batı sınırından Keşap’a olan bölgede karşılama oyunu daha çok oynanır. İlin doğusunda, Trabzon’a yaklaşıldıkça horon oyunları görülmeye başlar. İlin iç kesimlerinde Şebinkarahisar, Çamoluk ve Alucra ilçelerinde ise karşılama ve horon oynanmamakta, bunun yanında bar türü oyunlar da oynanmaktadır. Şebinkarahisar’ın karakteristik oyunlarının başında Tamzara gelir.
Giresun’a bağlı Şebinkarahisar ilçesi, Doğu Karadeniz ile Orta Anadolu’nun sınırı üzerindedir. Bu nedenle Şebinkarahisar’daki oyun ve türkü kültüründe her iki bölgenin özelliklerini görmek mümkündür. Karadeniz’in hızlı ve ritmin oyunlarıyle, orta Anadolu’nun uzun hava ve halayları Şebinkarahisar’da birbirine karışmış ve ortaya bu bölgeye has müzik ve oyun kültürü çıkmıştır.
Giresun’un Görele ilçesi kemençe ve kemençecileriyle ünlüdür. Kemençenin olduğu yerde horon mutlaka olur ve dolayısıyla Görele çevresinde de horon oyunu oynanır. Yörede horon oyununa horon değil “horan” denir.
Giresun Yöresinde Oynanan Oyunlar
Horon oyunları
a) Sallama
b) Dik Horon
c) Sık Horon (Sıksaray)
Karşılama
a) Çeçen Kızı
b) Metelik
c) Üç Ayak (Karahisar)
d) Çandır Tüfekli
Halay benzeri oyunlar
a) Tamzara
b) Rum Diki
c) Üç ayak
Giresun ve ilçelerinde oynanan oyunlar arasında en gözde olanı tüfekle oynanan ve halk arasında “tüfekli çandır” ismiyle anılan oyundur. Çandır Karşılaması tüm repertuar kayıtlarında “Giresun Karşılaması” olarak bilinir.
Horonlar el ele tutuşup grup oluşturularak dörtlü, beşli ya da toplu şekilde oynanır. Halka biçiminde oynanan oyunlarda mutlaka komut veren ve bu yolla oyunu yönlendiren kişi bulunur. Halka içinde veya ayrıca birkaç kişinin oynadığı oyunlar yetenek gerektirir.
Giresun karşılaması: Karşılıklı iki sıranın ikişerli öbekler haline gelerek oynadığı bir oyundur. El-kol hareketleri, hızlı dönüşler, el çırpmalar, çöküp-kalkmalar oyunun belirgin özellikleridir. Oynandığı usul Giresun genelinde 9/8; Görele ve çevresinde 5/8’dir.
Gürcü sallaması: Giresun ilçe merkezinden Ordu iline doğru olan yerleşim yerlerinde, özellikle Bulancak ve Piraziz ilçelerinin yükseklerinde sıkça görülür. Muhacirler zamanında buralara yerleşen Gürcüler tarafından yöreye getirilmiştir. 5 zamanlı icra edilir.
Horon oyunları: Horonda denizin dalga hareketlerini ve kıpırtılarını, balıkların çırpınışını görür gibi oluruz. Horonların oluşmasında Karadeniz bölgesinin çok engebeli doğal yapısının, fırtınalı hırçın bir deniz olan Karadeniz’in sarp bir arazide bazen bir ayağını bile zor basabildiği patika yollarda yürüyen ve sırtında yük taşıyan Karadeniz insanının çevikliği anlatılmaktadır. Horonda yapılan hareketler incelendiğinde, belleme, çapalama, deniz dalgalarının parçalanması, dalgaların kıyıdan geri çekilirken çakıllarda çıkardığı ses, kürek çekme, balıkların ağlara yakalandıkları andaki çırpınışları gibi doğal olayların veya işle ilgili tarımsal hareketlerin canlandırıldığı görülür.
Atalık horonu: Düğünlerde oynanır. Kadır-erkek, yaşlı-genç herkesin katıldığı bir oyundur.
Bıçak horonu: Erkeklerin oynadığı bir oyundur. Sıksaray oyunuyla aynı usulde oynanır. Oyunda, karşılıklı iki kişi ellerindeki bıçaklarla vuruşma figürleri sergilerler.
Hasbal horonu: Karaman’ın icra ettiği bir oyundur.
Karma horon: Kadın-erkek bir arada oynanır. Oyunun temposu yavaştır.
Sıksaray: Haraketli, hızlı tempolu bir oyundur. Çok sevilen, beğenilen bu oyun, söylentilere göre köşklere, saraylara yakıştırılmış ve bu nedenle şıksaray anlamında sıksaray adıyla anılmıştır (Bilgin, 2007: 248). Oyun 7 zamanlıdır.
Sallama horon: En az iki kişi ile oynanır. Tatlı sert özellik arz eder. Oyun 5 ve 7 zamanlıdır. Figür zamanları 10 birim zaman ve bağlantılıdır. Genel olarak kemençe ve davul zurna ile oynanır.
İnce oyun (Görele çiftetellisi): Çiftetelli oyunudur. Bu oyunu sadece kadınlar oynar.
Kolbastı (Fingil / Metelik): Giresun’da günümüzde hemen hemen bütün gruplar ya Lazutlar’ı ya da Dereboyu Kavaklar’ı çalarak bu oyunu oynarlar. Bunlar popüler olduğu ve icrası da kolay olduğundan çokça rağbet görür. Oysa Giresun’da daha birçok fingil havası türküsü vardır. Özellikle Sokakbaşı Meyhane, Oy Bahçenize Ben Giremedim vb. daha birçok türkü mevcuttur.
Timiye Oyunu: Timiye, yörede üç ayak olarak da bilinen sallama türü bir oyundur. Tonya yöresindeki sallama oyunu gibidir. Timiye havasının bir adı da “Rum Diki”dir (Kutlu, 2011: 384-386). Eller göğüs hizasında, dirseklerden bükük olarak oynanır. Her figürün başlangıcında üçayak diye tabir edilen hareketten sonra ilk önce sağ ayak üzerinde bir kez, daha sonra sol ayak üzerinde iki kez sallanılır.
Timiye oynanırken söylenen türkülerden biri şöyledir:
Oy Timiye Timiye
Oy geldim seni görmeye
Oy üç günlük yoldan geldim
Oy Timiyemi görmeye
Oy Mariya Mariya
Oy Sofiya Sofiya
Oy deredeki balıklar
Oy ine gireyu ine
Oy sevduğum gözleri
Oy benzeyu benimkine
Oy Mariya Mariya
Oy Sofiya Sofiya
Tuzcuoğlu oyunu: Çok sesli, hızlı ve farklı ezgilerin çalındığı bu oyunun çalınması da oynanması da çok zordur.
Tüfekli Çandır oyunu: Eski köy düğünlerinda oynanan bir oyundur. Karşılama türü bu oyun tüfekle birlikte oynanır.