Eğlence Unsurları
Şenlikler
Samsun ilinin yaylaları ve nehir kenarlarındaki düzlüklerinde çok sayıda yayla şenliği düzenlenmektedir. Bu yayla şenliklerinin büyük bölümünde geçmiş yıllarda yaylalarda boş zaman meşgalesi olarak yapılan eğlenceler tekrar edilmektedir.
Samsun’daki yayla şenliklerinde yağlı güreş, at yarışı ve öküz / manda güreşleri gibi spor müsabakaları görülebilmektedir.
Manda ve öküzlerin koşulduğu kağnılarla yapılan yarışlara öndül yarışları adı verilir. Yedi kağnı birbirine bağlanır, kağnıların mazısına küskü geçirilir. Mandalar başlangıç noktasından itibaren yedi hamlede aldıkları mesafeye göre derece alırlar. Kazanan öndülü alır. Bu yarışlarda ödül olarak at, tay, koç, manda veya boğa verilirdi. Öndül yarışlarına, daha sonra hamle sayısına göre değil süreye bağlı olarak oynanmaya devam edilmiştir.
Hıdırellez: Mayıs ayının 6'sında (bazı yörelerde 20 Mayıs’ta), kutlanır. Bolluk ve bereket günlerinin başlangıcı sayılır. Alaçam ve Salıpazarı ilçeleri geleneksel olarak Hıdırellez şenlikleri düzenlemektedirler. Alaçam’daki Hıdırellez şenliklerinde Geyikkoşan mevkiinde yağlı güreş müsabakaları tertip edilir. Tekkeköy’deki Hıdırellez kutlamalarında maniler söylenir, dilekler tutulur. Hıdırellez günü ilçede hemen herkes mesire yerlerine toplanır.
Post Kavgası Oyunu: Hıdırellez kutlamalarında ve eski kır düğünlerinde oynanan oyunlardan biridir. Bu oyun daha çok Bafra taraflarında, Kızılırmak deltasının düzlüklerinde oynanırdı. Atların yarıştırıldığı oyunda seyircilerin oyuna ilgisini ve heyecanını arttırmak için kazanan kişiye ödül vaat edilir. Bu ödül bir miktar para veya at, inek, öküz gibi bir hayvan olabilir.
Oyunu düzenlemek ve yönetmek üzere bir hakem heyeti belirlenir. Yarışılacak mesafe 300-400 metredir. At sırtındaki yarışmacılar bir hizada dizilirler. En başta postu tutan atlı bulunur. Hakemin işareti ile atlılar postu akpmak ve belirlenen mesafeye kadar ellerinde post ile ulaşmak zorundadırlar. Oyun boyunca davullar çalınarak seyirciler eğlendirilir. Kazanan kişiye ödülünü alır. Ödülün yanı sıra biniciliği ve cesaretiyle de şöhretlenir.
Akdağ Yayla Şenlikleri: Uzun yıllar Ladik Panayırı adıyla düzenlenen yayla şenlikleri 1997 yılından bu yana Akdağ Yayla Şenlikleri adıyla festivale dönüştürülmüştür. Festival kapsamında çeşitli yerel oyunların yanı sıra güreş müsabakaları tertip edilmektedir.
Hüseyin Dede Şenlikleri: Alaçam ilçesinde düzenlenmekte olup, 7 Mayısta kutlanmaktadır.
Göller Bölgesi Güreşleri: Ayvacık ilçesinde yaz aylarında düzenlenmektedir.
Altın Pirinç Festivali: Terme ilçesinde düzenlenmektedir. 1991 yılından beri yapılan festival, yörenin ünlü Kocaman pirinci adına haziran ayının 3. ve 4. günleri yapılmaktadır.
Bengü Karakuçak Güreşleri: Bafra ilçesinin Bengü köyünde düzenlenmektedir. 1994 yılında başlatılmış olan şenlikler 10 Temmuzda bir gün yapılmaktadır.
Deniz Oyunları Festivali: Yakakent ilçesinde düzenlenmektedir. İlk başlangıç tarihi 1995 yılıdır. 22-23 Temmuz tarihleri arasında yapılmaktadır.
Karpuz Festivali: Bafra ilçesinde 1987 tarihinden beri düzenlenmektedir. Amacı karpuzun tanıtımını yapıp, üretimini teşvik etmek olan festival, Ağustos ayının son haftasında, iki gün süreyle çeşitli eğlence, müsabaka ve etkinliklerle kutlanır.
Tarihi Karadere Panayırı: Ağustos ayının 29-30’unda Bafra’nın Gökçeağaç köyünde düzenlenmektedir.
Yaşar Doğu Şenlikleri: Kavak ilçesinde daha çok güreş ağırlıklı olarak eylül ayında düzenlenmektedir. Türk güreş tarihinde yeri doldurulmaz bir sporcu olan Yaşar Doğu, 1913 yılında Kavak ilçesinde doğmuştur. İlçede Yaşar Doğu’ya duyulan sevginin bir ifadesi olarak düzenlenen Yaşar Doğu Şenlikleri coşkuyla kutlanmaktadır.
Altın Fındık Yağlı Pehlivan Güreşleri: Terme ilçesinin Köybucağı kasabasında 1986 yılında başlayan şenlikler her yıl 9 Eylül günü düzenlenir.
Geleneksel Karakucak Güreşleri ve At yarışları: Asarcık ilçesinde Eylül ayının son günleri ve Pazar günleri düzenlenmektedir.
Çiğdem Dolaştırma: Samsun’un Havza ilçesi Bekdiğin beldesinde eskiden Nevruz gününde “çiğdem dolaştırma” şenliği vardı. Çocuklar çiğdemleri soğanıyla birlikte toplar, dikenleri çok olduğu için bir “yemişen” dalına bu çiğdemleri takarlar ve kapı kapı gezdirir, bu esnada şu maniye benzer tekerlemeyi söylerlerdi:
Çiğdem çiğdem çiçecük
Ulu dağlar bıçacuk
Bıçağını el aldı
Yaprağını yel aldı
Çocuklar vardıkları kapıdan un, şeker, yağ, mısır alırlar, sonra gidip bunları bir evde helva yaptırır, mısırı da patlatır yerlerdi. Eğer gittikleri kapıdan bir şey alamazlarsa şu maniyi söylerlerdi:
Ayran mıdır su mudur
Gavur evi bu mudur
Un yağ dedik vermedi
Âdeti huyu mudur (Köktürk, 2006: 659)
Neyzen Tevfik Kültür Şenlikleri: Bafra ilçesinin Kolay beldesinde doğmuş olan Neyzen Tevfik’in anısına, her yıl Ağustos ayında düzenlenen şenliklerde konserler düzenlenir, halk oyunları oynanır. Şenliklerde ayrıca halk ozanları da çalıp söylemektedirler.
Sele-Sepet Top Kandil Şenliği: Ramazan ayının on beşinci gecesinde çocuklara şeker dağıtılır, komşular ziyaret edilir, oyunlar oynanıp maniler söylenir.
Boğa Güreşleri: Ayvacık ilçesinde sığır cinsi hayvanların güreştirildiği Öndül Şenlikleri yapılmaktadır. Bu güreşler sığırların yere sabitlenmiş kağnı arabalarına koşulması suretiyle gerçekleşir. Belirli süre zarfında kağnıyı en uzak mesafeye sürmüş olan hayvan yarışmanın galibi olur.
Geleneksel Sporlar
1898 yılına ait Trabzon Vilayeti Salnamesinde Gerze kazasında, halkın eğlence amacıyla horoz dövüşleri düzenlediğinden söz edilmektedir (TVS, 1898 yılı, s. 181-182).
Biniciliğe meraklı ve atları seven insanlardır Türkler. Binicilikteki maharetini ilerletmek için yaşadıkları yerlerde at yarışları ve binicilikle ilgili müsabakalar da mutlaka yapılırdı. Açık alanlarda yapılan kır düğünlerinde, Hıdırellez eğlencelerinde atlılar kendi aralarında yarışlar yaparlardı. Günümüzde Samsun’un çeşitli ilçelerinde eskisi kadar yaygın olmamakla birlikte at yarışları halen yapılmaktadır.
At Yarışları: Asarcık’ta rahvan at yarışları yapılıyor. Çarşamba’da at yarışları düzenleniyor.
Güreş: Asarcık ilçesinde her yıl karakucak güreşleri yapılmaktadır. Güreşlerin yapılacağı zaman ilçede panayır kurulur, konserler ve çeşitli eğlenceler düzenlenir. Havza ilçesinde Mayıs ayında yağlı güreş festivali düzenlenmektedir. Havza’da düzenlenen güreşler, “Karadeniz Kırkpınarı” olarak anılmaktadır. Ayvacık’ta her yıl Ağustos ayında yağlı güreş müsabakaları yapılmaktadır. Eylül ayının ikinci haftasında Ladik ilçesinde Ladik yağlı güreş müsabakaları düzenlenmektedir.
Çocuk Oyunları
Çocuklar oynadıkları oyunların pek çoğunda tekerleme veya şarkılar söylerlerdi. Yüzük oyunu oynayan çocukların oyununa şu şarkı eşlik ederdi:
Yüzük yüzük nerededir
Acep hangi ellerdedir
Bulamaz bulamaz
Onu ebe bulamaz
Çelik Çomak: Oyun için biri kısa diğeri daha uzun iki çubuk gereklidir. Kısa çubuğu yerde iki taşına üzerine koyarlar. Uzun çubukla kısa çubuğu havaya fırlatıp elindeki çubukla havada sektirmeye çalışırlar. Oyunun başında belirlenen sayıya ulaşabilen oyuncu kazanmış sayılır.
Çemberbaz: Tahta zemin üzerine bir çubuk çakılır. Oyuncular tahtanın etrafına dizilerek ellerindeki çemberleri (bu çemberler metal tellerden veya kablolardan yapılabilir) bu çubuğa geçirmeye çalışırlar. Çocuklar oyun tekerleme söyleyerek başlar. Çubuğa en fazla çemberi geçiren, oyunu kazanır (Oğuz ve Ersoy, 2005: 37).
Çöppen: Sayışma oyunudur. Saklanan bir nesnenin (çöp, madeni para) hangi avuçta olduğu bulunmaya çalışılır (Yurt Ansiklopedisi).
Pıtlangıç Oyunu: Vezirköprü’de çitlembiğe “çıtmuk” denilmektedir. Bilindiği gibi leblebi büyüklüğünde kahverengi meyvesi olan bu ağaç, ılımam iklimlerde yetişir. Vezirköprü’de eskiden bolca bulunan çitmuk, bir çocuk oyununu da ortaya çıkarmıştır. Bu oyunun adı pıtlangıçtır. Savaş oyunu olsa da bu oyun tehlikesizdir. Çıtmuk karşıdaki çocuğu acıtmaz ve yaralamaz. Oyun, iki ve daha fazla çocuklarla oynanır.
Pıtlangıç oyunu için kelekler yaklaşık 30-35 cm. uzunluğunda kesilir. Çıtmuklar mermi, kelekler ise silahtır. Çocuklar çıtmuğu ceplerine doldurur. Karşı karşıya geçirerek savaş yapılır (İvgin, 1979: 8676).
Lifleri alınmış kendir gövdesinin geriye kalan sopasına “kelek” denir. Kelek, dayanıksız hafif ve içi boş bir sopadır. Halk, bunu kışın sobasını tutuşturmada ya da bahçede saçın altında yakarak saç ekmeği yapımında kullanır.
Yüzük oyunu: Yüzük avuçta tutulur, havaya atılarak el üstüne alınır. Sonra yavaşça kaydırılarak parmağa geçirilmeye çalışılır. Bunu başaran oyunu kazanır.