Halk Oyunları
Samsun’da davul, zurna ve kemençe ile oynanan oyunlar yaygındır. Bunlardan başka Balkan ve Kafkas göçmenlerin meskûn olduğu yerleşimlerde geleneksel oyunların yanı sıra Rumeli ve Kafkas oyunları da oynanmaktadır. Çok çeşitli oyunların oynandığı yörede, sazlar da çok çeşitlidir. Ritmik yapıyı 2, 4, 5, 7 ve 9 zamanlı ezgiler oluşturur.
Samsun’da oynanan halk oyunları, çevre illerden ve yurt dışından Samsun’a gelenlerin oynadıkları oyunlarla birlikte zenginleşmiş, çeşitlenmiştir. Oyunlar genelde kalabalık guruplar halinde oynanır.
Samsun ili genelinde çoğunlukla çiftetelli ve karşılama oynanır. Yakın tarihinde ülke dışında çok sayıda göçmene kapılarını açmış olan Samsun ili bu göçlere bağlı olarak müzik ve halk oyunları bakımından çok zengindir. Kemençe eşliğinde oynana horonlar davul zurna ile Rumeli oyunları ve halaylar, bağlama ile oynanan kol havaları, akordeon ile oynanan Kafkas oyunları bu zenginliğin örnekleridir.
Yerli halk oyunlarına iki davul tek zurna eşlik eder. Çiftetelli gibi irticali oyunlarda saz ve darbuka eşlik eder.
Samsun’da oynanan yöre oyunlarının bazıları:
1 — Cimdallı
2 — Çarşamba çiftetellisi
3 — Dik horon
5 — Dört ayak
6 — Fıtık
7 — İki ayak
8 — Kaba Ceviz / Cöğüz
9 — Karadeniz Horonu
10 — Lâdik Horonu
11 — Neynam
12 — Üç ayak
Mübadil Halk Oyunları
Mübadillerin oynadığı oyunların büyük çoğunluğu ağır başlar hareketli biter.
Oyunlarda tek davul iki veya üç zurna eşlik eder.
Mübadillerin arasında oynanan oyunların bazıları:
1 — Ağacının Fatme
2 — Arap Oyunu
3 — Bilâl Ağa
4 — Cuguş (Zigoş)
5 — Cuguşun Harmanları
6 — Çamaşır yıkar mısın
7 — Debreli Hasan
8 — Deveci Paşa Dudu
9 — Gökteki yıldızlar
10 — Helvacı
11 — Kaba dayı
12 — Kadriyem
13 — Kanber
14 — Kasap
15 — Köroğlu
16 — Sito, sirto, zirto
17 — Telgrafın Telleri (Elmas, 1962: 2709)
Nüfusunun büyük çoğunluğu mübadillerden oluşan Alaçam’da genellikle Rumeli yöresi oyunları oynanır. İlçede Kafkasya’dan gelen göçmenlerin yaşadığı Karlı ve sardık köylerinde ise Kafkas oyunları oynanmaktadır.
Çarşamba ilçesinde yerli halk Çiftetelli ve karşılamalar oynarken, göçmenlerin yoğun olduğu yerlerde Kasap, Telgrafın telleri, Sarıkız, Sarhoş Barı, Sağır perde oduncular, Kaba ceviz, Çarşamba Çiftetellisi ve Çarşamba sallaması gibi oyunlar oynanmaktadır. Asarcık’da Kafkas oyunları, Alaçam’da Rumeli oyunları daha yaygındır. Ayvacık ilçesinin kendine özgü “Köcek ve Kabaceviz” adlarında mahalli oyunları vardır.
Çarşamba Çiftetellisi: Karşılama türünde eğlencelik bir oyundur. Düğünlerde yoğun olarak çalınır ve oynanır. Garip ayağındadır. Kadınlar arasında çok yaygın olan Çiftetelli, erkekler tarafından da oynanmaktadır.
Sağır Perde: Karşılama türünde bir oyundur. Yörede gelin-kaynana oyunu olarak da bilinir. Garip ayağındadır. Oyunun adı, müziğinin icrasıyla ilgilidir; zurnanın çalmakta zorlandığı ve sağır perde diye adlandırılan bir notadan kaynaklanmaktadır. Oyuna erkekler, kollarını çene hizasına kadar havaya kaldırarak başlarlar. Kadınlar ise kollarını göğüs hizasına kadar kaldırırlar.
Metelik: Kerem ayağında, 2/4’lük seyirli ve 2 zamanlı bir oyundur. Kerem ayağındadır.
Kabacaviz: Halay türünde eğlencelik bir oyundur. Oyuna ayak atımı ile başlanır. Kerem ve misket ayağındadır. Oyun ismini Çarşamba’nın Kabaceviz Köyünden almıştır.
Zigoş: Oyunun adı batı Trakya’daki Zigoş köyünden gelmektedir. Bir tür zeybek oyunudur. Yöredeki pek çok oyun zigoşla başlar. Zigoş oyununa cuguşla da denir.
Yörüklerin halkoyunlarından bazıları Çarşamba çiftetellisi, kasap, demirağa, ikileme, üçayak horon, dik horondur. Genç kızlar ve kadınlar çoğunlukla cimdallı oyununu oynarlar. Yörede oynana horon oyunları sert ve uzun sürelidir.
Müzik ve oyunlardaki çeşitlilik halk müziği çalgılarında da görülür; Tezeneli sazlar, Divan Sazları, Bağlama, Cura, Çöğür, Kemençe, Zurna, Kaval, Tulum zurna, Davul, Tef, Kaşık, zil, akordeon Samsun ilinde icra edilen halk müziğinde kullanılan çalgılardır. Davul ve zurna eşliğinde oynanan oyunlarda çoğunlukla iki ya da üç zurna ve bir davul bulunur. İki zurna ve bir davuldan oluşan saz gurubuna “çete” adı verilir.