Temizlik Kültürü
Toplumumuzun gelenekleri ve İslam inancının gerekleri temizliği ön planda tutmaktadır. Türk toplumlarının temizliğe verdiği önem, sözlü kültür ürünlerinde, temizlikle ilgili söz ve ifadelerde de kendini gösterir: kaba sözlerle konuşana “ağzı pis,” düzeni bozan davranışları ifade etmek için “suyu bulandırmak” gibi deyimler kullanılır.
Temizlik ve sağlığın korunması amacıyla yapılan hamamların yanı sıra Samsun il genelinde çok sayıda kaplıca bulunmaktadır. Bu yapılar zaman içinde daha çok şifa maksadıyla insanlara hizmet sunar hale gelmişlerdir. Hamamlar genellikle, nüfusun yoğun olduğu yerlerde inşa edilmişlerdir.
Vezirköprü - Şifa ve Yalı Hamamları, konak hamamı olmaları itibarîyle diğerlerinden farklıdır. Bafra - Çetinkaya Beldesi Hızır Bey Hamamı ve Ondokuz Mayıs - Yörükler Beldesi Hamamı, şehir merkezlerinden uzakta olmalarıyla diğerlerinden ayrılmaktadır. Havza’daki Büyük ve Küçük Kaplıca’nın, kaplıca olarak şehrin sosyal hayatına katılımları, bu yapıları hamamlardan farklı kılmaktadır (Bayraktar, 2005: 318-319). Türk halkının sürdürmeye devam ettiği kaplıca geleneği önemli bir sosyal olaydır. Kaplıcaların yakın çevresindeki köylerde gelin hamamı ve kırk hamamı gibi uygulamalar için hamamlardan ziyade kaplıcalara gidilirdi.
Havza ilçesinde bulunan Büyük Hamam (Vakıf Hamamı, Kızgözü ve Aslanağzı adlarıyla da bilinmektedir) 1256 yılında yaptırılmıştır. Hakkında çeşitli efsanelerin anlatıldığı hamamda rivayete göre 20 defa banyo yapan kişinin hiçbir hastalığa yakalanmayacağı söylenmektedir.
Alevi topluluklarında önemli bir ibadet olan Cem ayinleri aynı zamanda temizlik manasındadır. Cem ayinine katılacak olanlar önce mutlaka abdest alırlar.
Eşya Temizliği
19. yüzyılın ortalarından itibaren Karadeniz’in uluslararası ticarete açılması ve bunun neticesinde Samsun limanının hareketlenmesinden sonra pek çok tüccar bölgeye gelmiş, yerleşmiştir. Bölgede ticaretin hareketlenmeye başlamasıyla birlikte dış görüntüsüne ve kıyafetinin temizliğine daha fazla dikkat eden insanlar ortaya çıkmıştır. Günümüzde giysi temizliğinde kimyasal malzeme çeşitlerinin bulunmadığı dönemlerde kola ile yapılan yaka ve gömlek kolu temizliği sözünü ettiğimiz bu dönemde meslek kolu haline gelmiştir.
Madeni eşyaları, evlerin bahçe kapılarında kullanılan metal parçalar, kapı kollarını temizlemek ve parlatmak için kum ve kül kullanılır. Bez ve kumaş parçaları uzun süre metal yüzeye sürtülerek kir ve pas bu yolla temizlenirdi. Bu işi meslek edinen arinacı denilen kişiler 19. asrın ikinci yarısında Samsun sokaklarında görülebiliyordu.